اختلال‌های روانتنیاختلالهای روان‌تنی، یکی از مباحث مطرح در آسیب‌شناسی روانی در علم روانشناسی بوده و به معنای اختلال‌های بدنی است که تحت تاثیر ذهن قرار دارد و با تحولات روانی تشدید می‌یابد و یا در شدیدترین حالت، توسط ذهن و تحت تاثیر حالت‌های روانی ایجاد می‌شود. در این مقاله به بررسی اختلال‌های روان‌تنی و بیان انواع آن می‌پردازیم. ۱ - مقدمهافکار و هیجان‌های آدمی، نحوه واکنش‌دهی وی را تغییر می‌دهند. یکی از واکنش‌های بدنی انسان، بیماری است و ما معمولا از این مساله غافل هستیم که بیماری‌های جسمانی نظیر زخم معده، بیماری قلبی و عروقی و آسم ممکن است تحت تاثیر افکار و احساسات قرار گیرند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد، مدت و شاید حتی وقوع این نوع بیماری‌ها می‌تواند تحت تاثیر حالت‌های روانی مبتلایان به آنها قرار گیرد. چنین اختلالی، اختلال روان‌تنی نام دارد و به صورت اختلال بدنی که تحت تاثیر ذهن قرار دارد یا در شدیدترین حالت، توسط ذهن ایجاد می‌شود، تعریف شده است. [۱]
روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، آسیب‌شناسی روانی، ج۱، ص۴۵۲، ترجمه بحیی سیدمحمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۲ - انواعاختلالهای روان‌تنی، شامل اختلال‌هایی است که در آنها نشانه‌ها مستقیما مربوط به آسیب مغزی یا وجود یک وضع غیرعادی در محیط زیست شیمایی مغز است، ممکن است در نتیجه پیری، بیماری‌های تباه‌کننده دستگاه عصبی (مثل سیفیلیس)، یا فروبری مواد سمی (مثل مسمومیت ناشی از سرب یا الکلیسم) ایجاد شوند. [۲]
اتکینسون، ریتا و دیگران، زمینه روانشناسی، ج۲، ص۱۹۳، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، چاپ هشتم.
تشخیص اختلال روان‌تنی، زمانی صورت می‌گیرد که یک اختلال با آسیب جسمانی شناخته‌شده وجود داشته باشد و رویدادهایی که از نظر روان‌شناختی معنادار هستند، قبل از اختلال واقع شده و به شروع یا وخیم‌تر شدن آن کمک کنند. زمانی که عوامل روان‌شناختی بر بیماری جسمانی تاثیر می‌گذارند، معمولا فرد انکار می‌کند که بیمار است، از مصرف دارو خودداری می‌کند و ممکن است وجود عوامل خطر را که احتمالا حالت جسمانی را وخیم‌تر می‌کنند، نادیده بگیرد. ملاک اول، اختلال‌های روان‌تنی را از اختلال‌های جسمانی‌شکل جدا می‌کند. اختلال‌های جسمانی‌شکل، مبنای جسمانی شناخته‌شده‌ای ندارند اما اختلال‌های روان‌تنی، مبنای جسمانی دارند. عوامل روانی می‌توانند شرایط جسمانی متعدد را در تعداد زیادی از دستگاه‌های عضوی تحت تاثیر قرار دهند، دستگاه‌هایی نظیر: دستگاه تنفسی، دستگاه قلبی – عروقی، پوست و دستگاه معدی – روده‌ای و‌اندام‌های حسی. در هر فرد ممکن است تنها یک دستگاه عضوی در برابر تاثیرات روانی آسیب‌پذیر باشد. [۳]
روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، آسیب‌شناسی روانی، ج۱، ص۴۵۴-۴۵۵، ترجمه بحیی سیدمحمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۲.۱ - اختلال‌های گوارشیزخم گوارشی، فرسایش محدود غشاء مخاطی معده یا اثنی‌عشر، قسمت بالای روده کوچک است. این زخم‌ها را به این علت گوارشی می‌گویند که معمولا تصور بر این است که آنها حداقل تا اندازه‌ای توسط پپسین ایجاد می‌شوند. در شیره اسیدی که معده به‌طور عادی آن را ترشح می‌کند، پپسین وجود دارد. افرادی که اسید هیدروکلریک یا پپسین بیش از حد ترشح می‌کنند، اشخاصی که دفاع مخاطی بسیار ضعیفی در برابر اسید دارند و افرادی که پوشش معدی آنها به کندی احیاء می‌شود، عموما در برابر زخم‌ها آسیب‌پذیرترند. این حالت می‌تواند به صورت ژنتیکی به ارث برده شده باشد. در افرادی که ضعف سرشتی دستگاه روده‌ای دارند (مانند ترشح بیش از حد اسید ارثی) وقتی که با انواع خاصی از استرس مواجه می‌شوند، ممکن است زخم‌های گوارشی ایجاد شوند. نتایج تحقیقات پژوهشگران نشان می‌دهد که حالت‌های هیجانی چون خشم و اضطراب باعث می‌شوند اسید معده زیاد ترشح شود، این به نوبه خود به ایجاد زخم‌های گوارشی کمک می‌کند. همچنین، برخی از مشاغل اضطراب برانگیز ممکن است باعث شوند که کارکنان بیشتری به زخم معده مبتلا شوند. در این حالت نیز، اضطراب بیشتر، اسید زیادی را در معده تولید می‌کند. [۴]
روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، آسیب‌شناسی روانی، ج۱، ص۴۵۵، ترجمه بحیی سیدمحمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.
[۵]
روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، آسیب‌شناسی روانی، ج۱، ص۴۵۹، ترجمه بحیی سیدمحمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.
[۶]
روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، آسیب‌شناسی روانی، ج۱، ص۴۶۱، ترجمه بحیی سیدمحمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۲.۲ - اختلال‌های قلبی و عروقیعلت اصلی اغلب موارد بیماری قلبی و مرگ ناگهانی، تجمع چربی در جداره درونی شریان‌های کرونری است. این نوع گرفتگی مانع از رسیدن خون به عضله قلب می‌شود که نتیجه آن حمله قلبی و مرگ ناگهانی است. در این رابطه عوامل جسمانی نظیر: افزایش سن، مرد بودن، سیگار کشیدن، داشتن فشار خون بالا، داشتن کلسترول خون بالا، فعالیت جسمانی و عوامل ارثی دخیل هستند. علاوه بر این موارد، یک عامل روانی به نام شخصیت تیپ A نیز در ایجاد این اختلال مؤثر است. افراد تیپ A که مستعد بیماری کرونری هستند با سه ملاک توصیف می‌شوند: الف. احساس افراطی فوریت زمان به‌طوری که همیشه نگران موعدها هستند. ب. رقابت‌طلبی و جاه‌طلبی. پ. پرخاشگری و خصومت به‌ویژه زمانی که اوضاع از کنترلشان خارج است. نقطه مقابل این افراد، شخصیت‌های تیپ B هستند که آرام و خونسرد بوده و احساس فوریت زمان نمی‌کنند. خصومت و خشم می‌توانند مؤلفه‌های کشنده تیپ A باشند. از مدت‌ها قبل تصور بر این بوده است که فشار خون بالا، که پرتنشی نیز نامیده می‌شود، می‌تواند کاملا به خصومت و اینکه چطور با خشم خود برخورد می‌کنیم مربوط باشد. بررسی‌های انجام‌شده حاکی از آن هستند که در صورت وجود خصومت و خشم در افراد تیپ A و تخلیه نشدن آنها، احتمال حملات قلبی و بیماری قلبی عروقی بیشتر است. یکی دیگر از مؤلفه‌های تیپ A جاه‌طلبی است. افرادی که جاه‌طلب و رقابت‌جو هستند و احساس فوریت زمان می‌کنند، ممکن است در موقعیت‌های بیشتری که ناکامی، شکست و درماندگی تولید می‌کنند، درگیر شوند و شاید شدیدتر از افراد تیپ B به درماندگی واکنش نشان دهند. زمانی که افراد تیپ A نتوانند اعمال کنترل کنند، ممکن است دچار خصومت، ناکامی و واکنش اضطراری طولانی‌مدت شوند، که همه آنها می‌توانند به خطر زیاد برای ابتلا به بیماری قلبی عروقی کمک کنند. [۷]
روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، آسیب‌شناسی روانی، ج۱، ص۴۶۸-۴۷۱، ترجمه بحیی سیدمحمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۲.۳ - آسمآسم، نوعی بیماری راه‌های تنفسی است که در آن راه‌های هوائی به صورت منتشر تنگ می‌شوند. حملات تنگی نفس، سرفه، خس‌خس سینه از تظاهرات بالینی آسم هستند. هنگامی که شخصی در حال هیجان روانی است، مشاهده می‌شود که یا به تندی نفس می‌کشد و یا نفس کشیدن برایش مشکل است. البته آسم همیشه دلیل روانی ندارد، بلکه گاهی علت عضوی مشخصی نیز دارد. در اغلب موارد، عوامل جسمی و روانی هر دو در ایجاد آسم دخالت می‌کنند. بدین معنی که علل روانی، عوامل جسمی را تحریک و تشدید می‌کند. [۸]
شاملو، سعید، بهداشت روانی، ص۲۳۹، تهران، رشد، ۱۳۷۸، چاپ سیزدهم.
۳ - پانویس
۴ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اختلال های روان تنی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۰۵. رده‌های این صفحه : آسیب‌شناسی روانی | اختلالات جسمی | روانشناسی بالینی | مباحث روانشناسی | مشاوره و راهنمایی
|